ภูตแสนสวยแห่งท้องทะเล

เงือกเป็นภูตแฟนตาซีในตำนานที่มีคนพูดถึงมากที่จนแม้ในปัจจุบัน น่าแปลกที่ไม่ว่าจะในเมืองไทยหรือประเทศอื่น ๆ หลายแห่งต่างก็มตำนานของนางเงือกเป็นเรื่องเล่าอันชวนพิศวงเช่นกัน ภาพนางในแฟนตาซีที่มีรูปร่างเป็นหญิงสาวผมยาว เปลือยท่อนบน ท่อนล่างเป็นหางปลา มีชีวิตอยู่ในทะเลเป็นภาพที่คุ้นตาของคนทั้งโลก ต่างก็นำเรื่องราวของนางเงือกไปเขียนเป็นนิยายบ้าง ทำเป็นภาพยนตร์บ้าง ตำนานในประเทศต่าง ๆ ก็เล่าถึงที่มาที่ไปของนางเงือกแตกต่างกันออกไป

ตำนานโบราณที่แพร่หลายมากที่สุดเล่าว่า นางเงือกคือเทพธิดาแห่งท้องทะเล เป็นหญิงสาวสวย มักปรากฏตัวขึ้นเหนือผิวน้ำ มือหนึ่งถือหวีสางผม มือหนึ่งถือกระจก มีเสียงอันไพเราะเพราะพริ้ง หากใครได้ฟังนางร้องเพลงก็จะหลงใหลดั่งต้องมนตร์สะกด (เรื่องเสียงนี้คล้ายนางไซเรน) ตำนานของชาวไอริชโบราณเล่าว่า นางเงือกมาเป็นที่เคารพของพวกกะลาสีเรือด้วยบางเรื่องก็บอกว่ามีทั้งนางเงือกที่ร้าย ที่ทำให้เรือล่ม บางเรื่องนางเงือกก็ช่วยเหลือมนุษย์ ช่วยเตือนให้ระวังพายุ นางเงือกมีความรู้เรื่อง สมุนไพรรักษาโรคซึ่งเยียวยาไม่ได้แล้ว สามารถช่วยเหลือมนุษย์ได้ เสียงของนางเงือกจะใสกังวานและชักนำพากะลาสีเรือแตกลงสู่ห้วงน้ำวนใต้ทะเล น้ำตาของนางเงือกจะเป็นไข่มุกแห่งพลังในการคุ้มครองจากปีศาจร้าย

ในยุคโบราณ เชื่อกันว่านางเงือกคือผู้หญิงนอกศาสนาที่ถูกเนรเทศออกไปจากแผ่นดิน บางท้องถิ่นเชื่อว่า ชาวเงือกคือ ลูก ๆ ของฟาโรห์ที่จมน้ำในทะเลแดง แต่ตำนานเทพของกรีกเชื่อกันว่า ต้นตระกูลเงือกคือ เทพไตรตอน ซึ่งเป็นลูกของโพไซดอน เทพเจ้าแห่งท้องทะเลกับพรายน้ำสาวตนหนึ่ง เพราะไตรตอนก็มีหางเป็นปลาไว้หนวดเครายาว มีอำนาจในท้องทะเลเหมือนโพไซดอนผู้บิดา ปราสาททองคำที่ซ่อนตัวอยู่ก้นทะเลลึก คือ อาณาจักรของเขา มีฉมวกสามง่ามเป็นอาวุธคอยเป่าแตรหอยสังข์เพื่อควบคุมทะเลให้สงบหรือบ้าคลั่ง ไตรตอนจึงมีสมญาว่า นักเป่าแตรแล่งท้องทะเล ยังมีตำนานที่เก่าแก่ของกรีกและโรมันอีกเรื่องที่เล่าว่าชาวเงือกยุคแรก ๆ เลยคือ โอนเนสเทพแห่งทะเลของชาวบาบิโลน ซึ่งมีพลังอำนาจต่อดวงอาทิตย์และดวงจันทร์ โอนเนสเป็นตัวแทนของดวงอาทิตย์ มีตัวเป็นมนุษย์และมีศีรษะเป็นปลา

ทุก ๆ เช้าโอนเนสจะปรากฏกายขึ้นมาจากทะเลและกลับลงไปในทะเลตอนพลบค่ำสาเหตุที่เทพมีลักษณะดังกล่าวนี้ เพราะพวกเขาเชื่อว่า เมื่อพวกเขาเสร็จสิ้นภารกิจในแต่ละวันดวงอาทิตย์และดวงจันทร์ก็จะจมหายลงไปในทะเล ดังนั้นเทพเจ้าของเขาจึงควรมีรูปร่างลักษณะที่สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ทั้งใน น้ำและบนบก ตำนานทางเอเชียก็น่าสนใจไม่น้อยเช่นกันทาง ญี่ปุ่น เล่นกันว่า ในสมัยโบราณมีครอบครัวชาวประมงครอบครัวหนึ่ง พ่ออาศัยอยู่กับลูก ๆ ชายหญิงสามคนที่ริมทะเลสาปบิวะ วันหนึ่งเขาออกไปหาปลาแต่จับนางเงือกได้ นางเงือกได้ร้องขอชีวิตให้ปล่อยลงน้ำก่อนที่จะแห้งตาย

แต่ได้แล่เนื้อของนางหมักเกลือไว้เพื่อใช้เป็นเหยื่อปลา หลายวันต่อมา ลูกของเขาเจอถังหมักเนื้อนางเงือกแต่พวกเด็ก ๆ ไม่รู้ว่าเป็นเนื้อเงือกเลยกินกันไปจนหมดถัง วันรุ่งขึ้นก็เกิดเกล็ดปลาขึ้นตามตัวอย่างรวดเร้ว ขาทั้งสองก็กลายสภาพเป็นครีบ พวกเด็ก ๆ ร้องคร่ำครวญด้วยความเจ็บปวดและกระหายน้ำอย่างรุนแรง ไม่ผิดกับที่เงือกเคยร้องขอชีวิตจากชาวประมงผู้เป็นพ่อ เมื่อผู้เป็นพ่อกลับมาก็ต้องตกตะลึงเมื่อได้เห็นลูก ๆ นอนแห้งตายกันหมด เขารู้สึกเศร้าเสียใจและสำนึกในบาปที่ก่อกรรมไว้ เขาจึงออกบวชเพื่ออุทิศบุญให้ลูกและนางเงือกตลอดชีวิตโดยไม่สึก

ทางฝั่งไทยเราเล่าถึงตำนานนางเงือกไว้ในวรรณคดีเรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่ คนไทยเราได้รู้จักนางเงือกตั้งแต่เด็ก ๆ จากเรื่องนี้ตามเนื้อเรื่องเล่าว่าครอบครัวเงือกเป็นผู้พาพระอภัยมณีหนีจากนางผีเสื้อสมุทรมาที่เกาะแก้วพิสดารต่อมานางเงือกผู้เป็นลูกได้พบรักกับพระอภัยมณี และให้กำเนินสุดสาคร จากวรรณคดีชิ้นเอกนี้ ทำให้มีการสร้างรูปปั้นนางเงือกขึ้นไว้เป็นสัญลักษณ์ ในตำนานเก่า ๆ ของชนชาติต่าง ๆ นั้นพวที่ได้เห็นเงือกบ่อย ๆ มักจะเป็นพวกชาวประมงตอนออกเรือไปกลางทะเล คนที่เคยพบเห็นในสมัยโบราณจะเล่ากันว่าไม่มีอะไรจะงดงามเท่ากับที่ได้เห็นกลุ่มเงือกทั้งชายหญิงและเงือกเล็ก ๆ ว่ายน้ำกันไปในท้องทะเล บางตำนานเชื่อว่าเงือกนั้นมีทั้งชายหญิง

แม้ว่าเหล่าเงือกจะอาศัยอยู่ในทะเล แต่เมื่อขึ้นมาบนแผ่นดิน ก็สามารถแปลงเป็นมนุษย์ได้เช่นกัน เงือกมีภาษาและวัฒนธรรมของตนเอง แต่ก็สามารถพูดภาษาคนที่อยู่ในถิ่นที่ใกล้กับพวกเงือกได้ นางเงือกที่มักจะชอบขึ้นมาเที่ยวชายฝั่ง ก็แค่มานั่งหวีผมที่ยาวสลวย ฟังเสียงทะเลและนกร้องเท่านั้น มิได้ทำร้ายมนุษย์ว่ากันว่าเงือกเป็นสิ่งมีชีวิตในทะเลที่ฉลาดและว่องไวเกินกว่าจะเข้าไปเกี่ยวข้อง นางเงือกได้รับการกล่าวเล่าขานมาแต่โบราณว่าขึ้นชื่อในเรื่องความงดงาม เรียกได้ว่าเป็นสิ่งมีชีวิตเพศเมียที่ทั้งสวยสะดุดตาและลึกลับที่น่าค้นหา พวกนางเงือกในตำนานจะมีผมสีบลอนด์ มีดวงตากลมโตสีเขียวอมฟ้าเหมือนน้ำทะเล ผิวพรรณส่วนที่เป็นคนนั้นขาวบริสุทธ์ผุดผ่องเหมือนไข่มุก

เมื่อลงไปอยู่ในทะเลก็จะมีผิวเหลือบเป็นสีเงิน ทรวดทรงองค์เอวก็งดงาม ทั้งทรวงอก เอว และสะโพก เงือกอยู่ในวัยเด็กนานมากกว่าจะถึงวัยรุ่น เพราะมีพัฒนาการช้ากว่ามนุษย์ แล้วยังได้ใช้ชีวิตวัยสาวอย่างมีความสุขอีกนาน กว่าจะถึงวัยสาวใหญ่ และยังคงอยู่ในสภาพความเป็นสาวเช่นนี้ไปนานนับปี ๆ ทีเดียว ส่วนพวกนายเงือก หรือ เงือกเพศชายก็หล่อเหลาราวกับเทพบุตร หุ่นกำยำดูบึกบึน ร่างกายเต็มไปด้วยกล้ามและขนแต่อ่อนโยนน่าหลงใหล เงือกเป็นสิ่งมีชีวิตที่ไม่มีวิญญาณ แต่มีอำนาจเหนือธรรมชาติ เป็นอมตะ และสามารถทำนายอนาคตได้ แต่ก็มีเงือกที่เห็นแก่ตัว และขี้อิจฉาริษยาด้วยเช่นกัน

เรื่องราวความรักระหว่างเงือกกับมนุษย์มักถูกเล่าต่อ ๆ กันมาเสนอไม่ว่าในชนชาติภาษาใด ความสัมพันธ์รักของคนกับเงือกทุกเรื่องมักจะจบลงด้วยความเศร้า เพราะนางเงือกไม่สามารถทนอยู่กับมนุษย์ผู้ชายได้นาน หลายตำนานเล่าถึงการหนีสังคมมนุษย์กลับสู่ท้องทะเล ทิ้งลูกที่มีขาเป็นมนุษย์ปกติไว้ ลูกของนางเงือกที่เกิดกับมนุษย์เป็นเด็กปกติ แต่มีพังผืดที่นิ้วเท้า ซึ่งทำให้ว่ายน้ำดำน้ำได้ราวกับปลา บางตำนานเล่าว่า นางเงือกนั้นจะทำการแก้แค้นอย่างโหดร้าย หาดถูกทำให้เสียใจก่อนดังนั้นชายชาวประมงที่เคยมีเมียเป็นเงือกไม่ควรออกทะเลอีกเลยหลังจากที่นางเงือกจากไป เพราะเขาจะไม่มีวันจับปลาได้อีกเลย และตัวเขากับเรือก็จะพบกับภัยพิบัติกลางทะเลอีกด้วย

พวกผู้ชายที่ฉลาดมักจะสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับนางเงือก เพราะรู้ว่านางเงือกมีอำนาจการหยั่งรู้ ชาวประมงหนุ่ม ๆ จึงต้องการให้เธอช่วยทำนายอนาคตให้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของอากาศ หรือแหล่งที่มีปลาชุกชุม ส่วนค่าจ้างของนางเงือกก็คือ หวีทองคำและกระจกทองคำ แต่บางตำนานก็เล่ากันว่านางเงือกคือ นางฟ้าฝ่ายมางร้าย พวกนางจะใช้เสียงอันไพเราะหลอกล่อให้ผู้ชายหลงใหล ฟังเพลงของนางจนหลับไป จากนั้นนางเงือกก็จะฉีกเนื้อของพวกเขาออกเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อยด้วยฟันอันแหลมคม เพราะมนุษย์คือ อาหารอันโอชะอีกอย่างหนึ่งของพวกนางเงือกนั่นเอง!

Credit : PaiLin

By Admin Park